با وجودی که پلوتون سیاره نیست و در سال 2006توسط انجمن ستاره شناسی بین المللی که مرجع نامگذاری اجرام آسمانی است،سیاره کوتوله معرفی شده است،قمرهایی که حول محور آن می گردند را شناسایی و معرفی کرده اند.تا سال 1978تصور می شد که پلوتون بسیار بزرگ تر است.در آن سال جیم کریستی کشف کرد که آن چه ما تابه حال از طریق تلسکوپ پلوتون فرض می کردیم،مجموع 2 شیئ است و به این علت ستاره شناسان آن ها را یک جسم دیده اند که بسیار زیاد به یکدیگر نزدیک اند. کارن(شارون) که بزرگ ترین قمر پلوتون است نیز تقریبا” به بزرگی خود این سیاره کوتوله است.کارن و پلوتون همیشه در یک طرف و جهت نسبت به یکدیگر قرار دارند،یعنی هیچ گاه چرخشی در مقابل هم نداشته اند.

اعتقاد بر این است که کل سیستم اقمار پلوتون بر اثر برخورد این سیاره کوتوله با سیاره ای دیگر از منظومه شمسی شکل گرفته است.به گفتهٔ تیم لید مارک از مؤسسه سِتی در کالیفرنیا :”این اقمار به صورت یک سری از مدارهای منظم ولی تودرتو در اطراف پلوتون فرم گرفته اند.”

کارون (شارون):

در سال 1978توسط جیم کریستی کشف شد.چون اندازه اش بزرگ و تقریبا” نصف پلوتون است،گاهی اوقات به عنوان یک سیستم سیاره دوگانه با پلوتون شناخته می شد.

نیکس و هیدرا:

این اقمار کوچک در سال 2005 توسط تیم محقق تلسکوپ فضایی هابل کشف شدند.این تیم برای مطالعه سیستم پلوتون با استفاده از تصاویر ارسالی توسط این تلسکوپ،تشکیل شده بود.

کِربِروس:

در سال 2011 کشف شد.این قمر بین مدار نیکس و هیدرا قرار دارد.

اِستیکس:

وجود این قمر در سال 2012 کشف شد و توسط سفینه افق های جدید در سال 2015 مشاهده گشت.

این عکس توسط تلسکوپ فضایی هابل وابسته به ناسا گرفته شده است.این تصویر،پنج قمر پلوتون را در حال گردش حول محور این سیاره کوتوله نشان می دهد.p4 p5, آن زمانتازه کشف شده بودند.بعدها بانام های کربوس و استیکس معرفی شدند.این تصویر و تصاویر مشابه آن کمک های بسیار زیادی به تیم تحقیقی که در سال 2015 تشکیل شد،کرد. سفینه ای با نام افق های جدید توسط ناسا در آن سال به سمت پلوتون ارسال شد و توانست حقایق جدیدی دربارهٔ این سیاره کوتوله به دانشمندان ارائه دهد.

با توجه به فاصله زیاد نپتون از زمین، دیدن و شناسایی اقمار این سیاره بسیار مشکل بود و در واقع غیر ممکن. تا قبل از اینکه ناسا در سال 1989 ماهواره ای برای کشف رموز این سیاره به فضا بفرستد، بسیاری از اقمار آن کشف نشده بود. امروزه 13 قمر در اطراف نپتون شناسایی شده است که تعدادی از آن ها را این جا نام می بریم. با این حال این امکان وجود دارد که اقمار دیگری نیز در اطراف این سیاره در حال چرخش باشند که هنوز کشف نشده اند.

اقمار داخلی نپتون

نایاد:

نزدیک ترین قمر به سطح نپتون است. شکل منظم آن، نایاد را بیش تر شبیه یک سیارک کرده است. این قمر در سال 1989 توسط ویجر2 کشف شد.

تالاسا:

این قمر نیز در سال 1989 توسط ویجر2 کشف شد اما برعکس نایاد، شکلی نامنظم دارد.

دسپینا و گالاتیا:

سومین و چهارمین قمر از سطح نپتون هستند که همزمان با دو قمر قبلی و باز هم توسط ویجر2 کشف شده اند.

اقمار خارجی نپتون

لاریسا:

قمر پنجم از سطح نپتون می باشد که توسط هارولد رِیت سِما کشف شده است. این قمر کوچک پر از گودال است که با داشتن این سطح ناهموار احتمال قدیمی بودن آن بسیار است.

پروتئوس:

با وجودی که زیاد بزرگ نیست، دومین قمر نپتون از نظر بزرگی به شمار می رود. با نگاه به تصویر بالا فاصله زیاد آن را خواهید دید. علت این فاصله را می توان نیروی گرانش ضعیف بیان کرد، همان علتی که باعث نداشتن شکل مدور این قمر شده است.

تریتون:

در سال 1846 توسط ویلیام لاسِل کشف شد. این قمر که در مقایسه با اقمار گفته شد هدر فاصله دورتری نسبت به سیاره نپتون قرار دارد، بزرگ ترین قمر این سیاره است. دانشمندان بر این باورند که تریتون سال ها پیش توسط نپتون جذب شده است اما سؤال این جاست، تریتون از کجا آمده است؟ بسیاری محققان معتقدند تریتون سیاره ای دور در منظومه شمسی بوده است که نهایتا” از مدار خود خارج شده و به سمت نپتون مایل گشته است. این قمر برخلاف جهت دیگر اقمار نپتون به دور این سیاره می گردد. با تحقیقات انجام شده مشخص گشته که تریتون به آرامی به سطح این سیاره نزدیک و نزدیک تر می شود و در زمان بسیار طولانی این قمر به نپتون خواهد رسید.

نِرِئید:

خارجی ترین و سومین قمر از نظر بزرگی است که در سال 1949 توسط کوییپِر کشف شد. مدار چرخش این قمر به دور نپتون کمی عجیب و غریب است زیرا در یک مدار بیضی کشیده و طولانی حرکت می کند. این مدار عجیب باعث می شود که فرضیه سیارک و یا ستاره دنباله دار بودن این قمر، بیان شود.

نام دیگر اقمار نپتون:

لائومدیا ، هالیمد، نسو، سامات، سائو .

اورانوس27 قمر دارد. پنج تا از آن ها بسیار بزرگ اند، در حالی که بقیه بسیار کوچک اند .

بسیاری از اقمار کوچک، احتمالا” سیارک ها و یا ستاره های دنباله داری هستند که یا توسط جاذبه اورانوس دربند شده اند و یا در فاصله ای بسیار نزدیک در اطراف اورانوس سرگردانند.

مانند دیگر غول های گازی کهکشان، اورانوس نیز دارای حلقه ای در اطراف خود می باشد. برخی از قمرهای کوچک بعنوان اقمار چوپان در لبه های این حلقه قرار گرفته و از ورود هرگونه گرد و غبار و یا تکه های یخ به جو این سیاره جلوگیری می کنند.

اقمار چوپان چگونه در لبه های حلقه قرار گرفته اند؟

سؤال خوبی است. هنگامی که این اقمار اولین بار توسط اورانوس جذب شدند و یا برای اولین بار شکل گرفتند، در لبه حلقه نبوده اند. حتی ممکن است حلقه ای در کار نبوده باشد. در طول میلیون ها سال، گرد و غبار و تکه های یخ در بیرون از جو این قمرها در حال فرار بودند، زیرا این گرد و غبار ها در داخل و یا بین اقمار بودند. به عبارت دیگر ،می توان گفت: حلقه در مکان هایی که قمرهای چوپان در حال چرخش بوده اند، شکل گرفته اند.

در صورتی که اقمار چوپان با فاصله بیشتر نسبت به یکدیگر و یا نزدیک تر به هم بودند، چه اتفاقی می افتاد؟

همان طور که گفته شد بر اساس شواهد، این اقمار باعث بوجود آمدن این حلقه شده اند، اگر این اقمار دورتر از هم بودند، حلقه گسترده تر و اگر نزدیک تر به یکدیگر بودند، حلقه تنگ تر بود.

اقمار داخلی:

اورانوس 10 قمر دارد که نسبت به بقیه اقمار به سطح این سیاره نزدیک ترند و آن ها را اقمار داخلی می نامند.

کوردِلیا:

نزدیک ترین قمر به سطح اورانوس است. کوردلیا توسط  ویجر2 در سال 1986 کشف شد. این قمر جزء اقمار چوپان و روی حلقه اپسیلون اورانوس  می باشد.

اوفِلیا:

قمر دوم اورانوس است. مانند کوردلیا از اقمار چوپان به شمار می رود و در بیرون از حلقه اپسیلون قراردارد. این قمر نیز توسط ویجر2 در سال 1986 کشف شد.

کِرِسیدا ، پُرتیا :

این دو قمر نیز از اقمار چوپان و کشف شده توسط ویجر2 در سال 1986 می باشند.

دِزدِمونا ،ژولیت ، بِلیندا و پاک:

این چهار قمر هم شرایطی برابر با 3قمر پیشین دارند، یعنی در بیرون از حلقه هستند و در سال 1986 توسط ماهواره ویجر2 کشف شده اند.

بیانکا:

این قمر دنیای کوچک  یخی است که مانند دیگر اقمار اورانوس ممکن است روزی سیارک و یا ستاره دنباله داری بوده است که توسط جاذبه اورانوس جذب شده باشد. این قمر در سال 1986 توسط ویجر2 یافته شده است.

اقمار بزرگ:

همان طور که قبلا” هم گفته شد اورانوس 5 قمر دارد که از بقیه بزرگ  ترند.

میراندا:

یازدهمین قمر از سطح اورانوس می باشد و دنیای بسیار جالبی است زیرا نیمی از آن از یخ و نیمی دیگر از سنگ ساخته شده است. در قسمتی از این قمر یک صخره بزرگ به بلندی  5 کیلومتر وجود دارد. میراندا در سال 1948 توسط  کوییپِر کشف شد.

آریِل:

در سال 1851 توسط ویلیام لاسِل کشف شد. همان طور که در عکس می بینید آریل از پیوستن چندین دره به یکدیگر ساخته شده است. این دره ها احتمالا” از یخ زدگی و ترک خوردگی سطح داخلی اورانوس به وجود آمده اند. سطح صاف بعضی از قسمت های این قمر، دانشمندان را به این مسأله رسانده که در زمانی نه چندان دور سطح آن بازسازی شده است.

اومبریل:

سطح به شدت ناموزون این قمر اطلاعاتی به دانشمندان می دهد. این بدان معناست که اومبریل مدت زیادی است که تشکیل شده و بازسازی نشده است. بازسازی زمانی انجام می شود که لایه ای جدید روی لایه قدیمی را بپوشاند. این اتفاق بر روی زمین توسط فوران آتشفشان ها صورت می گیرد.

تیانا:

در سال 1787 توسط  هرشل کشف شده است. تیانا بزرگ ترین قمر اورانوس می باشد. اعتقاد بر این است که این قمر مدت ها قبل یک اقیانوس مایع بزرگ بوده است و بر اثر سرد شدن تیانا سطح آن یخ زده و بعد از یخ زدگی سطح داخلی ترک هایی روی آن ایجاد شده است. این ترک ها امروز دره های غول پیکری را بر روی سطح این قمر تشکیل داده اند.

اوبرون:

دومین قمر اورانوس از نظر بزرگی است. مانند تیانا در سال 1787 توسط ویلیام هرشل کشف شد. در اوایل تاریخ اوبرون بسیار فعال بوده اما امروزه یخ زده باقی مانده است . البته نیمی از آن را هم سنگ تشکیل می دهد.

دیگر اقمار اورانوس:

کالیبان، استفانو ، ترینکولو ، سایکوراکس ،مارگارت ، پروسپرو ، استِبس ،ماب ،پِرتیدا ،کوپید، فرانسیسکو و فردیناند ،دیگر اقمار اورانوس هستند که اطلاعات زیادی از آن ها در دسترس نیست. البته دانشمندان هنوز در حال مطالعه و دریافت مطالب جدید درباره این سیاره و اقمارش می باشند.

تعداد قمرهای کشف شده کیوان تا الان 62 عدد میباشد

علاوه بر حلقه ها، زحل دارای 25 قمر به قطر تقریبی 10کیلومتر و چندین قمر کوچکتر نیز می باشد. تیتان یکی از معدود اقمار موجود در منظومه شمسی است که دارای جو می باشد. اتمسفر این قمر حاوی حجم زیادی نیتروژن است.

قمر هایپریون ( Hyperion ) بیشتر شبیه به یک استوانه چاق است تا یک کره.

تیتان از لحاظ بزرگی دومین قمر و یکی از سه قمری است که در منظومه شمسی دارای جو هستند. احتمال می‌رود که قسمت اعظم آن از سنگ و بقیه از یخ تشکیل شده باشد. جوی که دائما سطح تیتان را پوشانده است، حاوی نیتروژن و سایر مواد شیمیایی است.

چند قمر معروف سیاره زحل به همراه عکس آنها: 

میماس (mimas)

تیتان (titan)

دیون (Dion)

انسلادوس ( Enceladus)

هایپریون ( Hyperion )

تتیس (Tethys)

مشتري،‌ چهار قمر بزرگ و تعداد زيادي قمر كوچك دارد(تاكنون 60 قمر شناسايي شده است ). نخستين بارگاليله، در سال 1610، با استفاده از تلسكوپ 20، چهار قمر بزرگ مشتري، ايو(كه از نظر آتشفشاني فعال است)، اروپا، گانيمدا(بزرگترين قمر مشتري،‌سمت چپ تصوير) و كاليستو را كشف كرد. اين اقمار به نام قمرهاي گاليله شناخته مي شوند.

قمرهاي مشتري(به ترتيب فاصله از مشتري) عبارتند از: متيس،‌آدراستيا، آمالتيا، تب، ايو، اروپا،‌گانيمدا(بزرگترين)، كاليستو(دومين قمر بزرگ)، لدا(كوچكترين قمر)، هيماليا، ليسيتيا، الارا، آنانك، كارم، پاسيفايي، سينوپ و بسياري قمرهاي ديگر كه به تازگي كشف شده اند و هنوز نامي براي آنها انتخاب نشده است.

 
متيس

متيس، نزديكترين قمربه مشتري است. قطرمتيس، 25 مايل(40 كيلومتر) است و در فاصله 79500 مايلي(128000 كيلومتري) مشتري و در حلقه اصلي اين سياره به دور آن مي چرخد. متيس و قمر بعدي، آدراستيا، احتمالا منبع گرد و غبار اين حلقه هستند. جرم متيس، 9 در ده به توان شانزده كيلوگرم است. 294780/0 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. سرعت چرخش آن، از سرعت چرخش مشتري حول محورش بيشتر است. متيس، در سال 1980، توسط استفان سينوت(وياجر2) كشف شد.

آدراستيا

آدراستيا دومين قمر نزديك به مشتري است. قطر آدراستيا، 12 مايل(20كيلومتر) است و در فاصله 80000 مايلي(129000 كيلومتري) مشتري و در حلقه اصلي اين سياره به دور آن مي چرخد. آدراستيا و قمر اول، متيس، احتمالا منبع گرد و غبار اين حلقه هستند. جرم آدراستيا، 91/1 در ده به توان شانزده كيلوگرم است. 29826/0 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. سرعت چرخش آن، از سرعت چرخش مشتري حول محورش بيشتر است. آدراستيا، در سال 1979، توسط دي.جويت و اي.دانيلسون(وياجر2) كشف شد.

آمالتيا

آمالتيا، سومين قمر نزديك به مشتري و سرخترين جسم منظومه شمسي است. قطر آمالتيا، 83×91×145 مايل(134×146×232كيلومتر) است و در فاصله 112700 مايلي(181300 كيلومتري) مشتري و در حلقه گوسامر اين سياره به دور آن مي چرخد. آمالتيا و تب، احتمالا منبع گرد و غبار اين حلقه هستند. جرم آمالتيا، 2/7 در ده به توان بيست و يك كيلوگرم است. 49817905/0 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(هميشه يك سمت آن رو به مشتري است).آمالتيا بيش ازگرمايي كه از خورشيد مي گيرد، از خود گرما ساطع مي كند. آمالتيا، در سال 1892، توسط ادوارد امرسون برناردكشف شد

.

تب

تب، چهارمين قمر نزديك به مشتري است. قطرتب، 56×68 مايل(90×110كيلومتر) است و در فاصله 138000 مايلي(222000 كيلومتري) مشتري مي چرخد. آمالتيا و تب، احتمالا منبع گرد و غبار حلقه گوسامرهستند. جرم تب، 8 در ده به توان هفده كيلوگرم است. 6745/0 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(هميشه يك سمت آن رو به مشتري است). تب، در سال 1980، توسط استفان سينوت(وياجر2) كشف شد.

اقمار گاليله  

                                
ايو

ايو قمري بزرگ و صخره اي است كه از نظر ولكانيكي فعال مي باشد. ازاين آتشفشان، سولفور مذاب خارج مي شوددر نتيجه سطح مشتري بسيار رنگارنگ است. اين قمر دروني ترين قمر از اقمار چهارگانه گاليله بوده و از نظر بزرگي سومين آنهاست. قطرآن 1942 مايل(3636 كيلومتر) است و تقريبا هم اندازه ماه مي باشد. ميانگين فاصله ايو از مشتري، 220000 مايل(422000 كيلومتر) مي باشد. جرم آن 93/8 در ده به توان بيست و دو مي باشد. 77/1 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. در اطراف مشتري و نزديك مدار ايو، ابر پلاسمايي گردي وجود دارد(پلاسماي ايو ناميده مي شود) كه به علت ميدان مغناطيسي قوي مشتري تشكيل شده است و همانطور كه مي چرخد، يونها را از ايو مي گيرد. ايو مانند يك ژنراتور الكتريكي عمل مي كند. ايو، در سال 1610، توسط گاليله و ماريوس(جداگانه)كشف شد.

اول رومر(1710-1644) منجم دانماركي نخستين كسي بود كه در سال 1676-1675 نشان داد كه سرعت نور، محدود است. اول با مشاهده گرفتگي ايو قمر مشتري به هنگام تغيير فاصله مشتري از زمين ، به اين نتيجه رسيد. وي متوجه شد كه دوره چرخش مدار ايو،‌20 دقيقه اختلاف دارد و نتيجه گرفت كه اين اختلاف بايد به علت فاصله بينهايت زيادي باشد كه نور براي رسيدن به زمين طي مي كند. بر طبق محاسبات وي، سرعت نور حدود 225000كيلومتر بر ثانيه است(در واقع سرعت نور كمي بيشتر از اين حد است و حدود 299792 كيلومتر بر ثانيه مي باشد).

اروپا

اروپا ،‌ قمربزرگ، چگال و يخي مشتري است. اروپا، صافترين جسم منظومه شمسي است. سطح آن پوشيده از نشانهايي طويل و متقاطع است(اما كراترهاي اندكي دارد)روي سطح آن اسيد سولفوريك منجمد هم يافت مي شود. . قطرآن كمتر از2000 مايل(3138 كيلومتر) و كوچكتر از ماه است. 55/3 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. يعني فاصله اروپا از مشتري،حدود 420000 مايل(670900كيلومتر) است. جرم آن 80/4 در ده به توان بيست و دو مي باشد. اروپا در سال ، 1610، توسط گاليله و ماريوس(جداگانه)كشف شد.

گانيمدا

گانيمدا، قمربزرگتر، خارجي ترويخي مشتري است كه پوشيده از كراترهاي برخوردي و گسلهاي موازي است. . قطر آن حدود3400 مايل(5268كيلومتر) است و در فاصله 664000 مايلي(1070000 كيلومتري) مشتري مي چرخد. گانيمدا داراي ميدان مغناطيسي است و احتمالا هسته اي از آهن مذاب دارد. 75/171 ساعت(15/7 روز زمين) طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. جرم آن، 48/1 در ده به توان بيست و سه كيلوگرم است.گانيمدا، در سال 1610، توسط گاليله و اس.ماريوس(جداگانه)كشف شد. گانيمدا بزرگترين قمر در منظومه شمسي است. به علاوه از سيارات تير و پلوتون هم بزرگتر مي باشد.

كاليستو

كاليستو ، قمر بزرگ، يخي، تيره رنگ،‌كم چگال و خارجي مشتري است كه پوشيده از كراترهاي برخوردي و مواد خارجي است. قطرآن حدود 3000 مايل(4800 كيلومتر) مي باشد و دومين قمر بزرگ مشتري است و تقريبا هم اندازه تير مي باشد. بزرگترين كراترهاي برخوردي منظومه شمسي، والهالا، در كاليستو قرار دارد و داراي لكه هاي درخشاني به عرض 600 كيلومتر مي باشد و حلقه هايي دارد كه تقريبا تا 3000كيلومتري خارج آن قرار دارند. كاليستو، در فاصله 1170000مايلي(1883000 كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم آن، 08/1 در ده به توان بيست و سه كيلوگرم است. 8/400ساعت=7/16 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. كاليستو، در سال 1610، توسط گاليله و اس.ماريوس(جداگانه)كشف شد.

لدا

لدا، نهمين و كوچكترين قمرمشتري است. قطرآن،9/9 مايل(16كيلومتر) است و به طور ميانگين، در فاصله 11094000 مايلي(6900000 كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم لدا، 68/5 در ده به توان پانزده كيلوگرم است. 72/238 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. لدا، در سال 1974، توسط چارلز كول كشف شد.

هيماليا

هيماليا، دهمين قمرمشتري است. قطرآن،110 مايل(170كيلومتر) است ودر فاصله 7000000 مايلي(11480000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم هيماليا، 5/9 در ده به توان هيجده كيلوگرم است. 5662/250 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. هيمايا، در سال 1904، توسط سي.پرين كشف شد

ليسيتا

ليسيتا، يازدهمين قمرمشتري است. قطرآن،15 مايل(24كيلومتر) است ودر فاصله 7200000 مايلي(11720000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم ليسيتا، 8 در ده به توان شانزده كيلوگرم است. 22/259 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. درباره ليسيتا مطالب بسيار كمي شناخته شده است. ليسيتا، در سال 1938، توسط اس.نيكولسون كشف شد.

الارا

الارا، دوازدهمين قمرمشتري است. قطرآن،50 مايل(2480كيلومتر) است ودر فاصله 7250000 مايلي(11737000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم الارا، 8 در ده به توان هفده كيلوگرم است. 6528/259 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد. درباره الارا مطالب بسيار كمي شناخته شده است. الارا، در سال 1905، توسط سي.پرين كشف شد.

آنانك

آنانك، سيزدهمين قمرمشتري است. قطرآن،5/12 مايل(20كيلومتر) است ودر فاصله 13100000 مايلي(21200000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم آنانك، 4 در ده به توان شانزده كيلوگرم است. 631 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(در خلاف جهت مشتري مي چرخد). درباره آنانك مطالب بسيار كمي شناخته شده است. آنانك، در سال 1951، توسط اس.نيكولسون كشف شد.

كارم

كارم، چهاردهمين قمرمشتري است. قطرآن،5/18 مايل(30كيلومتر) است ودر فاصله 13800000 مايلي(22600000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم آنانك، 9 در ده به توان شانزده كيلوگرم است. 692 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(در خلاف جهت مشتري مي چرخد). درباره كارم مطالب بسيار كمي شناخته شده است. كارم، در سال 1938، توسط اس.نيكولسون كشف شد.

پاسيفايي

پاسيفايي، پانزدهمين قمرمشتري است. قطرآن،22 مايل(36كيلومتر) است ودر فاصله 14600000 مايلي(23500000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم پاسيفايي، 2 در ده به توان بيست و سه كيلوگرم است. 735 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(در خلاف جهت مشتري مي چرخد). درباره پاسيفايي مطالب بسيار كمي شناخته شده است. كارم، در سال 1908، توسط پي.ملوت كشف شد.

سينوپ

سينوپ، شانزدهمين قمرمشتري است. قطرآن،5/17 مايل(28كيلومتر) است ودر فاصله 14700000 مايلي(23700000كيلومتري) مشتري مي چرخد. جرم سينوپ، 8 در ده به توان شانزده كيلوگرم است. 758 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(در خلاف جهت مشتري مي چرخد). درباره سينوپ مطالب بسيار كمي شناخته شده است. سينوپ، در سال 1914، توسط اس.نيكولسون كشف شد.

 جي1 

هفدهمين و خارجي ترين قمر، اس1999جي1، كوچكترين قمر شناخته شده اي است كه به دور مشتري مي چرخد. قطرآن،3مايل(5كيلومتر) است ودر فاصله 15 ميليون مايلي(24 ميليون كيلومتري) مشتري مي چرخد. 774 روز زمين طول مي كشد تا اين قمر يك دور حول مشتري بچرخد(در خلاف جهت مشتري مي چرخد). اين قمر، در سال 2000، توسط رابرت اس. مك ميلان( در برنامه فضايي دانشگاه آريزونا) كشف شد

در سال ۱۸۷۷ میلادی، هنگامی که شیپارلی به دقت در حال ترسیم کانال ها بر روی نقشه هایش بود. یک ستاره شناس آمریکایی به نام آساف هال نیز در حال مشاهده مریخ بود. او از نوعی تلسکوپ انعکاسی جدید ۶۶ سانتی متری، واقع در رصدخانه نیروی دریایی ایالات متحده در شهر واشنگتن استفاده کرد. ستاره شناس، سالها به دنبال قمرهای مریخ بودند. یوهانس کپلر در قرن هفدهم میلادی اعلام کرده بود که مریخ باید دو قمر داشته باشد. او معتقد بود که در ورای منظومه شمسی، یک الگوی ریاضی نهفته است. طبق این الگو، تعداد قمرهای سیاراتی که پس از زمین قرار دارند، باید افزایش یابد؛ به این ترتیب که تعداد آنها هر دفعه باید دوبرابر شود. باتوجه به اینکه  زمین دارای یک قمر است و در زمان کپلر تصور می شد که سیاره مشتری چهار قمر دارد، بنابراین طبق ریاضیات حاکم بر این تئوری، مریخ باید دو قمر داشته باشد.

قمرهای جدید
آساف هال در ابتدای اوت ۱۸۷۷ میلادی مشاهدات طاقت فرسایی را برای یافتن اقمار مریخ آغاز کرد. در آن زمان، نزدیکی سیاره مشکلاتی ایجاد می کرد. مریخ آن قدر نزدیک بود که به هنگام مشاهده آن توسط تلسکوپ، درخشندگی قابل توجهش، اشکالی در دید ایجاد می کرد. هال در یازدهم اوت متقاعد شد که چیزی نمی تواند بیابد؛ ولی همسرش به او اصرار کرد که بار دیگر نگاه کند، بالاخره در آن شب، او متوجه چیزی شد. آن جرم آسمانی، خیلی کوچک بود؛ ولی قطعا وجود داشت. سپس آسمان ابری شد.
در شانزدهم اوت، آسمان دوباره صاف شد و هال توانست قمر را به وضوح مشاهده کند. در روز هفتم اوت، هال با پیدا کردن قمر دوم به هیجان آمد. به این ترتیب، نظریه دوبرابر شدن اقمار درست به نظر می رسید. دانشمندان همچنان تصور می کردند که سیاره مشتری دارای چهار قمر و سیاره زحل دارای هشت قمر است. اما آنها در سال ۱۸۹۲ میلادی قمر پنجم مشتری و در سال ۱۸۹۸ میلادی قمر نهم سیاره زحل را کشف کردند. به این ترتیب، نظریه کپلر برای همیشه منسوخ شد.

ترس و وحشت
آساف هال، اقمار مریخ را به صورت نقاطی نورانی و متحرک مشاهده کرد ولی تصاویری که در سال ۱۹۶۹ میلادی توسط فضاپیمای مارینر و وایکینگ ارسال شد، نشان داد که اقمار دوقلوی مریخ، ظاهری بسیار ناهنجار و بی قاعده دارند. هال این اقمار را به افتخار اسبهای کالسکه خدای جنگ در افسانه یونان، فوبوس ( به معنای ترس) و دیموس( به معنای وحشت) نامید.
آساف هال نتوانست اندازه اقمار مریخ را تعیین کند. مشاهدات بعدی نشان داد که ابعاد قمر بزرگتر، یعنی فوبوس، تقریبا ۲۸×۲۳×۲۰ کیلومتر است. فوبوس خیلی به مریخ نزدیک است و در فاصله ۹۳۸۰ کیلومتری آن قرار دارد. نزدیکی زیاد باعث می شود که این قمر با سرعت زیاد حول مریخ بچرخد، به طوری که هر چرخش کامل آن، هفت ساعت و ۵۱ دقیقه طول می کشد.
دیموس هم مانند فوبوس دارای یک مدار دایره ای شکل است؛ ولی در فاصله ۲۳۵۰۰ کیلومتری مریخ قرار دارد. ابعاد و اندازه دیموس دقیقا برابر ۱۶×۱۲×۱۰ کیلومتر است و ۳۱ ساعت و پنج دقیقه طول می کشد تا یکبار به دور مریخ بچرخد. فوبوس و دیموس، هر دو تاریک اند و به خاطر وجود دهانه های آتشفشانی، شبیه شهاب سنگ های آبله گون اند. قطر بزرگ ترین دهانه آتشفشان در فوبوس هشت کیلومتر است. هال بعد از مرگ همسرش، این دهانه را استیکنی نامید.

جذب در فضا
فوبوس و دیموس، خیلی قدیمی اند. این امکان وجود دارد که دو قمر، همزمان با مریخ شکل گرفته باشندو در اثر تجمع همان ذرات فضایی که مریخ را به وجود آورده اند، پدید آمده باشند. البته دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که بیشتر مورد تایید است. طبق این نظریه، اقمار مریخ، قطعات جدا شده از یک انفجار قدیمی  در نقطه ای از فضایند. این سیارک ها،پس از مدتی سرگرانی در فضا، جذب میدان گرانشی مریخ شده اند. برای آن که مریخ بتواند سرعت سیارک های عبوری را کم کند و آن ها را در مدار خود نگاه دارد، باید دارای جو بزرگتر و چگالی بیشتری نسبت به جو و چگالی کنونی باشد تا به صورت یک ترمز عمل کند. هم اکنون، هر دو قمر مریخ، به طور همزمان به دور سیاره گردش می کنند. قمرهای مریخ نیز همانند قمر زمین، همیشه از یک سمت خاص رو به مریخ اند.
جرم هر سیاره را می توان از روی تناوب های مداری و نیز فاصله سیاره از قمرها محاسبه کرد. به این ترتیب، ما به کمک فوبوس و دیموس دریافته ایم که جرم مریخ فقط ۱۱ درصد جرم زمین و حجم آن ۱۶ درصدحجم زمین است. این، بدان معناست که چگالی متوسط مریخ کمتر از زمین است؛ بنابراین بعید است که دارای یک هسته فلزی به بزرگی هسته فلزی زمین باشد.
فوبوس و دیموس تقریبا حول خط استوای مریخ در حال گردش اند. اگر فردی بر روی مریخ بایستد، نسبت به یک بیننده خارجی، شانس کمتری برای دیدن اقمار مریخ دارد؛ زیرا هر دو قمر به سیاره مریخ نسبتا نزدیک اند. یک ناظر مریخی برای دیدن دیموس نباید در موقعیتی بیش از ۸۲ درجه شمالی یا جنوبی خط استوا قرار بگیرد و برای دیدن فوبوس نباید نزدیک تر از ۶۹ درجه شمالی یا جنوبی باشد.

آغاز دور جديد مأموريت هاي ناسا به منظورازسرگيري مطالعات کره ماه، باعث شده تا به بررسي خصوصيات شگفت انگيزي از کره ماه پرداخته شود که شايد تکرار هميشگي اين حقايق، از ميزان توجه، نسبت به ارزش هاي علمي آن کاسته باشد.در همين راستا مدارگرد اکتشافي ماه که طي هفته هاي اخير به فضا پرتاب شد سطح ماه را با جزئياتي بي سابقه، نقشه برداري و ثبت خواهد کرد و حتي قادر خواهد بود مسير حرکت کاوشگرهايي را که تاکنون روي اين کره، حرکت کرده اند، به ثبت برساند.مدارگرد ديگر اين مأموريت نيز در دو مرحله با حفره shacketon در قطب جنوبي ماه برخورد خواهد کرد تا دانمشندان بتوانند مواد پرتابي حاصل از اين برخورد را مورد مطالعه قرار دهند.تمامي اين هزينه ها و تلاش ها با هدف کشف اطلاعات بيشتر و جديد تر از قمر زمين است تا دانشمندان بتوانند ساختار اصلي اين کره، تاريخچه دقيق آن و احتمال وجود آب در حفره هاي تاريک و مرموز آن را هرچه دقيق تر بررسي کنند.نوشتار پيش رويتان برگرداني از مقاله نشريه Live science پس از آغاز مأموريت هاي جديد ناسا در راستاي بازگرداندن انسان به کره ماه است که به معرفي 10 حقيقت شگفت انگيز در کره ماه پرداخته است.

ضربه بزرگ
 
گفته مي شود کره ماه در نتيجه برخوردي شکل گرفته است که از آن با عنوان ضربه بزرگ ياد مي شود.بر اساس نظريه اخترشناسان براي توضيح اين پديده، حدود 4/6 ميليارد سال پيش، جسمي عظيم در ابعاد سياره مريخ اندکي پس از شکل گيري خورشيد و منظومه خورشيدي با زمين برخورد مي نمايد که درنتيجه آن ابري ازصخره هاي تبخير شده مرکب ازاجرام کيهاني و قسمتي از زمين به مدارخارجي زمين پرتاب مي شود.اين ابر به تدريج سرد و فشرده شده و حلقه اي کوچک را از اجرام جامد تشکيل داد که با فشرده شدن اين اجرام دريکديگرماه کنوني شکل گرفت.

زمین عامل طلوع ماه

هر روز و طي زمان هاي متغير، ماه از سمت شرق طلوع کرده و در سمت غرب غروب مي کند، فرآيندي که شباهت زايدي به روند حرکتي خورشيد و ديگر ستاره ها دارد.زمين درحال چرخش بر محور خود در جهت شرق است که اين پديده باعث نمايان شدن اجرام کيهاني و ناپديد شدن آنها درمدت زمان معيني مي شود.کره ماه نيز طي هر 29/5 روزسفري مداري حول زمين انجام مي دهد که اين حرکت تدريجي، رو به شرق آسمان است و در نتيجه آن، طلوع ماه در برخي روزها با 50 دقيقه تأخير صورت مي گيرد.اين شيوه حرکتي هم چنين مي تواند دليل طلوع گاه به گاه، زود هنگام ماه در موقع عصر و يا در طول روز را توضيح مي دهد.

عدم وجود وجه تاريک
 
برخلاف آنچه به نظر مي آيد، ماه هيچ وجه تاريکي ندارد و اين بخش تاريک، تنها سمت دورافتاده اي است که امکان مشاهده آن از زمين وجود ندارد.دليل اين پديده به زمان هاي بسيار قبل باز مي گردد چرا که در گذشته هاي دور،تأثيرات گرانشي زمين باعث کندشدن چرخش ماه حول محورخود شده است.به محض اينکه کندي چرخش ماه به حدي رسيد که با دوره چرخش آن به دور زمين منطبق شد،تأثير گرانشي زمين نيز روي ماه تثبيت گرديد.به همين دليل اکنون ماه در يک دوره زماني، يک بار به دور زمين چرخيد و يک بار حول محور خود حرکت مي کند و به دليل اينکه هر دو اين چرخش انجام مي شوند، زمينيان تنها قادر به مشاهده يک وجه از کره ماه هستند.

کمبود گرانش
 
کره ماه از نظر ابعادي 27 درصد زمين است اما جرمي کمتر از همين مقدار زمين دارد که علت گرانش موجود در کره ماه به اندازه 1/6 گرانش کره زمين، همين موضوع است.بر اين اساس در صورتي که تکه سنگي در کره ماه از بالا به پايين پرتاب شود، سرعت سقوط آن بسيار کمتر از سرعت سقوط همان سنگ در زمين خواهد بود.هم چنين در صورتي که مثلا وزن انساني روي زمين 68 کيلوگرم باشد.همان شخص در کره ماه فقط 11 کيلوگرم وزن خواهد داشت.

کوچک و بزرگ شدن قرص ماه
 
برخلاف باور بسياري از انسان ها، مدار حرکت ماه به دور زمين بيضوي شکل است و نه دايره.به همين دليل فاصله ميان مرکز زمين و مرکز ماه طي هر يک از دوره هاي کامل چرخش ماه، تغيير مي کند.هنگامي که ماه در نزديک ترين فاصله خود به زمين يا اصطلاحاً «نقطه حضيض»قرار مي گيرد، فاصله اين دو جرم کيهاني از يکديگر، به 363 هزار و 300 کيلومتر مي رسد در حالي که
اين فاصله در نقطه مقابل معروف به «نقطه اوج»، يعني در دورترين فاصله ممکن به 405هزار و 500 کيلومتر افزايش پيدا مي کند، به اين ترتيب زماني که ماه در نزديک ترين فاصله خود از زمين کامل مي شود، 14 درصد بزرگتر ديده مي شود و درخشش آن 30 درصد فزوني مي يابد.

تاريخچه حفره هاي ماه
 
حفره هاي موجود در سطح ماه مي توانند به وضوح مبين گذشته سخت اين کره باشند.به دليل نبود تقريباً مطلق اتمسفر در ماه و کم بودن فعاليت هاي دروني اين کره، تعداد حفره هاي به وجود آمده در اثر برخوردهاي شديد طي ميليارد ها سال در ماه، رکود منحصر به فردي را به ثبت رسانده اند.با تخمين تاريخ حفره هاي ماه، دانشمندان دريافته اند که سياره زمين به همراه قمر خود حدود چهار ميليارد سال پيش، زير بمباران هاي شديد کيهاني بوده اند.

کره ماه کروي نيست
 
درحقيقت قمر زمين، شکل کروي و دوار ندارد بلکه تخم مرغي شکل است.در صورتي که ماه با دقت مورد بررسي قرار گيرد، مي توان دريافت که مرکز ماه در واقع مرکز هندسي اين قمر به شمار نمي رود و در واقع با مرکز واقعي کرده، نزديک به دو کيلومتر فاصله دارد.

ماه لرزه
 
فضانوردان آپولو در جريان سفر خود به کره ماه با استفاده از لرزه نگار، دريافتند اين جرم خاکستري، ماده اي مرده به شمار نمي رود بلکه ماه لرزه هاي کوچکي از کيلومترها پايين تر از سطح خارجي ماه سرچشمه مي گيرند ولي اين گونه به نظر مي رسد که اين زلزله ها تحت تأثير کشش گرانشي زمين به وجود به وجود مي آيند.
شکستگي هاي کوچک و فوران گاز از نشانه هاي وجود ماه لرزه در اين کره درخشان است.
با اينکه به اعتقاد دانشمندان، ماه نيز داراي هسته اي داغ و مذاب مشابه زمين است اما اطلاعات به دست آمده توسط کاوشگر ناسا در سال 1999 نشان مي دهند اين سياره داراي هسته اي بسيار کوچک است که تنها دو تا چهار درصد از جرم کلي ماه را در برمي گيرد و اين ابعاد، دربرابراندازه هاي هسته زمين که 30 درصد از جرم کلي کره خاکي را تشکيل مي دهد، کاملاً ناچيز است.

کشش اقيانوس ها
 
عامل اصلي جزر و مد اقيانوس ها و درياهاي زمين، صرف نظر از تأثيرات اندک خورشيد، کره ماه است.گرانش ماه باعث ايجاد کشش اقيانوس هاي زمين مي شود.درهر ماه تازه و هر زمان که ماه کامل مي شود.خورشيد، زمين و کره ماه در يک رديف قرار مي گيرند که اين پديده جزر و مد بيشتري را نسبت به شرايط عادي به وجود مي آورد و برعکس.زماني که ماه در تربيع اول يا آخر قرار دارد.خفيف ترين جزر و مد به وجود مي آيد.چرخش 29/5 روزي ماه به دور زمين کاملاً دوره اي نيست و در نزديک ترين موقعيت ماه نسبت به زمين، جزر و مدها به حالت جهشي، افزايش پيدا کرده و بيشتر مي شوند که به اصطلاح جزر و مد جهشي حضيضي خوانده مي شوند.از ديگر تأثيرات جالب توجه کشش هاي قمري، ربايش بخشي از انرژي زمين طي اين جزر و مدها توسط ماه است که بروز اين پديده، کاهش 1/5 ميلي ثانيه اي سرعت زمين در هر قرن را به دنبال دارد.

خداحافظ ماه
 
با توجه به آنچه گفته شد، ماه هر سال مقاديري از انرژي زمين را ربوده و از آن براي بالاکشيدن چهار سانتيمتري خود در بالاترين مدارش استفاده مي کند.محققان معتقدند ماه هنگامي که در حدود 6/4 ميليارد سال پيش شکل گرفت، فاصله اي برابر 22 هزار و 530 کيلومتر از زمين داشت که اين فاصله اکنون به 450 هزار کيلومتر افزايش پيدا کرده است.از سوي ديگر، با توجه به اينکه سرعت چرخش زمين رو به کندي مي رود.به همين دليل روزهاي رو به طولاني تر شدن گذاشته اند.به تدريج صعود کشندي سياره زمين در ميان يک خط فرضي، بين مرکز زمين و ماه انباشته خواهد شد و به اين ترتيب، تغييرات چرخش سياره اي زمين متوقف مي شود تا جايي که يک روز زميني برابر يک ماه مي شود.در صورت وقوع چنين پديده اي که احتمال آن به ميلياردها سال آينده نسبت داده شده است.يک ماه زمين بسيار طولاني شده و کره ماه به تدريج فاصله خود را از زمين افزايش خواهد داد تا روزي براي هميشه از زمينيان خداحافظي کند!

پلوتون یک سیاره کوتوله است و در فاصله بسیار دوری از خورشید قرار دارد. این سیاره کوتوله  بخشی از مدار خود را که کمربند کوییپر (Kuiper) نام دارد، در اختیار مجموعه ای از اجرام یخی شبیه به خود گذاشته است. از زمان کشف این جرم در سال 1930، مردم  دوست داشتند که آنرا سیاره نهم منظومه شمسی بنامند. با این حال به دلیل ابعاد کوچک و مدار عجیبش، بسیاری از دانشمندان، هم گروهی پلوتون با سیاراتی مانند زمین و مشتری را زیر سوال بردند. در سال 2006، این مناظره، انجمن ستاره شناسی بین المللی (مرجع نامگذاری اجرام آسمانی) را بر آن داشت که بطور رسمی پلوتون را در گروه سیارات کوتوله معرفی کنند. این سیاره از زمین بدون تلسکوپ دیده نمی شود.

فاصله پلوتون از خورشید تقریبا 39 واحد نجومی است. میانگین فاصله آن از خورشید 5.869.660.000 کیلومتر می باشد. پلوتون در مداری بیضی شکل به دور خورشید در حرکت است. در قسمتهایی از این مدار فاصله پلوتون تا خورشید از فاصله نپتون تا خورشید کمتر است. این سیاره به مدت 20 سال زمینی در داخل مدار نپتون می ماند. این پدیده هر 248 سال زمینی یکبار روی می دهد. این زمان معادل یکسال پلوتویی است. آخرین باری که پلوتون به داخل مدار نپتون وارد شد، 23 ژانویه 1979 تا 11 فوریه 1999 بود. پلوتون علاوه بر گردش به دور خورشید، دور خودش نیز (حول محور عمودی فرضی) می چرخد. یکبار گردش سیاره کوتوله به دور خود حدود 6 روز زمینی طول می کشد.

ستاره شناسان به دلیل دور بودن این سیاره کوتوله از زمین، هنوز اطلاعات زیادی درباره آن به دست نیاورده اند. قطر آن 2300 کیلومتر یعنی کمتر از یک پنجم قطر کره زمین تخمین زده می شود. سطح این سیاره کوتوله از سردترین مناطق موجود در منظومه شمسی و احتمالا حدود 225- درجه سانتیگراد است.بیشتر پلوتو قهوه ای رنگ است. به نظر می رسد که این سیاره عمدتا" ازمتان یخ زده تشکیل شده  و جوی از متان دارد. به خاطر چگالی کم آن ستاره شناسان فکر می کنند که جنس بیشتر پلوتون از یخ است. دانشمندان تردید دارند که نوعی از حیات در این سیاره کوتوله وجود داشته باشد.

در سال 1905، پرسیوال لاول (Percival Lowell)، ستاره شناس آمریکایی نیروی گرانشی را کشف کرد که بر دو سیاره نپتون و اورانوس تاثیر می گذاشت. در سال 1915، او مکان سیاره پنهان را پیش بینی کرده و جستجوی خود برای یافتن آنرا در رصد خانه آریزونا آغاز نمود. او از یک تلسکوپ برای رصد قسمتهایی از آسمان که او وجود سیاره جدید را در آن نواحی پیش بینی کرده بود، سود برد. متاسفانه پرسیوال در سال 1916 و قبل از کشف سیاره فوت کرد. 13 سال بعد یعنی در سال 1929، کلاید تومبا (Clyde W. Tombaugh)، یکی از دستیاران لاول در رصدخانه، از پیش بینی های او استفاده کرده و با استفاده از تلسکوپ قدرتمندتری به مشاهده نواحی خاص در آسمان پرداخت. سرانجام در سال 1930، تومبا سه عکس از این سیاره(که اکنون سیاره کوتوله نامیده می شود) تهیه کرد. سیاره ای جدید که به یاد خدای مرگ رومیان باستان، پلوتون نامیده شد. البته دو حرف اول پرسیوال لاول نیز به افتخار وی آغازگر نام سیاره پلوتون می باشند. در سال 1978، ستاره شناسان رصدخانه نوال (Naval) در آریزونا موفق به کشف قمر پلوتون یعنی کارون (Charon) شدند. قطر این قمر 1210 کیلومتر است.

در سال 1969، ستاره شناسان نخستین تصاویر دقیق از سطح پلوتون را منتشر کردند. این تصاویر که توسط تلسکوپ فضایی هابل تهیه شده بود، 12 منطقه تیره و روشن را در سطح پلوتون نشان می داد. مناطق روشن، که شامل کلاهک ها قطبی هستند، احتمالا نیتروژن یخ زده می باشند. مناطق تیره نیز به طور حتم متان منجمد است که به دلیل پرتوهای فرابنفش خورشیدی دچار تغییرات شیمیایی شده است.

در سال 2005، یک گروه از ستاره شناسان که به بررسی تصاویر هابل می پرداختند، دو قمر ناشناخته پلوتون را کشف کردند. این اقمار که بعدها هایدرا (Hydra) و نیکس (Nix) نامیده شدند، قطری حدود 160کیلومتر دارند و در خارج از مدار کارون قرار گرفته اند.

در سال 2006، ناسا سفینه افقهای جدید (New Horizons) را با هدف رسیدن به پلوتون به فضا ارسال نمود.

چرا پلوتون از منظومه شمسی اخراج شد؟

برای خواندن این خبر به ادامه مطلب بروید.

نپتون آخرین سیارهٔ گازی سامانهٔ خورشیدی است. این نام به عنوان خدای دریا و همزاد اورانوس نامگذاری شده است.

نپتون در بيشتر اوقات از نظر فاصله از خورشید هشتمين سياره منظومه شمسی ست (در زمان های كوتاهي دورترين سياره از خورشيد مي شود). نپتون يكي از دو سياره اي ست كه نمي توان آن را بدون تلسكوپ ديد. سياره ديگر كه همين ويژگي را دارد، پلوتون است.

اين سياره غول آسا و سرد جوی مه آلود و بادهاي قوي دارد. اين غول گازي 11 ماه دارد كه به دور آن مي گردند. حلقه هايي هم دارد كه روي هم توده شده اند. رنگ آبي نپتون ناشي از گاز متان (CH4) در جوش است. اين مولكول نور قرمز را جذب مي كند.

نپتون اولين سياره اي بود كه وجودش به طريق رياضي پيش بيني شد (به اين طريق كه به نظر مي رسيد مدارسياره اورانوس به وسيله يك شيء ناشناخته آشفته مي شود. اين شواهد به اين نتيجه منتهي شد كه يك غول گازي ديگر نيز وجود دارد كه موجب اين آشفتگي در مدار اورانوس می شود). 

اندازه

 قطر نپتون 30775 مايل (49528 كيلومتر) است. اين ميزان 88/3 برابر قطر زمین است. اگر نپتون يك سياره توخالي بود 60 تا سياره به اندازه زمين در آن جا مي گرفت.

 نپتون بعد از مشتری، زحل و اورانوس چهارمين سياره بزرگ منظومه شمسي ست.

 جرم و تراكم و جاذبه

 جرم نپتون حدود 02/1 ضربدر 10 به توان 26 كيلوگرم است. یعنی حدود 17 بار سنگين تر از جرم زمين است. اما تراكم آن نسبت به تراكم زمين زياد نيست. با اين كه نپتون سياره بزرگي ست ولي جاذبه نپتون فقط 19/1 برابر جاذبه زمين است (نيروي جاذبه اي كه از سطح يك شيء خارج مي شود با جرمش و معكوس مربع شعاعش تناسب دارد). 

 به اين تربيب وزن يك شخص 100 پوندي روي نپتون 119 پوند مي شود.

 طول روز و سال در نپتون

 نپتون در حدود هر 165 سال زميني يك بار به دور خورشيد مي گردد. در حالي كه زمين در هر سال يك بار به دور خورشيد مي گردد. يعني طول هر سال در نپتون 165 سال زميني ست.

 همان موقع که نپتون به دور خورشيد مي گردد، دور محورش هم مي چرخد. محور يك خط فرضي ست كه از وسط مركز سياره مي گذرد. نپتون هر 16 ساعت و هفت دقيقه يك بار دور محورش مي چرخد. يعني طول روز روي نپتون معادل 16 ساعت و هفت دقيقه زميني است.

 مدار نپتون و فاصله از خورشيد

 فاصله نپتون تا خورشيد 30 برابر فاصله زمين تا خورشيد است. متوسط اين فاصله 06/30 AU  يا واحد نجومی ست.

 نپتون در يك مدار بيضي شكل دور خورشيد مي گردد. متوسط فاصله نپتون از خورشيد حدود 2793100 مايل (449506000 كيلومتر) است.

 محور نپتون در مسيري كه به دور خورشيد مي پيمايد قائم (زاويه 90 درجه) نيست و از صفحه مدارش به دور خورشيد يا موقعيت قايم 28 درجه كج شده (چند درجه بيشتر از كجي محور زمين). اين باعث شده نپتون فصل داشته باشد. هر فصل در نپتون 40 سال طول مي كشد. قطب ها هر 40 سال يكي در ميان در تاريكي و بعد در روشنایی فرو مي روند.

 مدار نپتون جدا از مدار پلوتون است ولي به خاطر اين كه مدار پلوتون بسيار بيضي ست به مدت 20 سال در هر 248 سال زميني، اين نپتون است كه به جاي پلوتون به دورترين سياره منظومه شمسي نسبت به خورشيد تبديل مي شود. از سال 1979 تا سال 1999 پلوتون در داخل مدار نپتون بود. تا سال 2226 پلوتون در خارج مدار نپتون خواهد بود و بعد مجدداً در داخل آن قرار مي گيرد.

 دما

 به طور متوسط دماي نپتون 48 كلوين است.

 كشفيات

 وجود نپتون در سال 1846 بعد از محاسباتي كه آشفتگي در مدار اورانوس را نشان مي داد، پيش بيني شد. تا اين زمان ستاره شناسان فكر مي كردند اورانوس دورترين سياره از خورشيد در منظومه شمسي ست. تا اين كه متوجه شدند كه اورانوس هميشه در موقعيتي كه انتظار مي رود در آنجا باشد نيست. بنابراين فكر كردند كه نيروي جاذبه يك سياره ناشناخته اورانوس را تحت تأثير قرار مي دهد. اين محاسبات به وسيله جي.سي.آدامز J.C.Adams و لي ورير Le Verrier انجام شد. در سال 1843 "جان سي آدامز" رياضيدان و ستاره شناس جوان انگليسي شروع به كار كرد تا مكان اين سياره ناشناخته را پيدا كند. آدامز پيش بيني كرد كه سياره بايد حدود يك ميليارد مايل (6/1 ميليارد كيلومتر) نسبت به اورانوس دورتر از خورشيد باشد. او كارش را در سال 1845 كامل كرد و  محاسباتش را براي يك ستاره شناس سلطنتي انگلستان فرستاد. اما اين ستاره شناس سياره را با تلسكوپ جست و جو نكرد. چون ظاهراً به محاسبات آدامز اطمينان نداشت. در همان موقع "اوبين جي جي لورير" رياضيدان جوان فرانسوي كه آدامز را نمي شناخت، شروع به كار بر روي همین پروژه كرد. در ميانه سال 1846 لورير هم موقعيت نپتون را پيش بيني كرد. او اين پيش بيني ها را كه مشابه آدامز بود براي رصدخانه اي در آلمان فرستاد. "يوهان جي جيل" مدير رصدخانه، ستارگان را در مكان هايي كه پيش بيني مي شد وجود دارند, پيدا مي كرد. جيل و دستيارش نپتون را نزديك موقعيتي كه لورير پيش بيني مي كرد پيدا كردند. اين سياره به نام خداي درياي رومي نپتون نامگذاري شد.  

نپتون در سال 1989 به وسيله فضاپيماي وويجردو مورد بازديد قرار گرفت. قبل از بازديد واقعاً چيزي در مورد نپتون دانسته نمي شد. وويجردو اولين تصاوير نماي نزديك از نپتون و بيشتر ماه هاي نپتون را تهيه كرد. فضاپيما همچنين حلقه های نپتون و شش ماه سياره را كشف كرد.

جو نپتون
جو نپتون از 74 درصد هيدروژن، 25 درصد هليوم و حدود يك درصد متان تشكيل شده. جو نپتون با منتل سياره با هم تداخل پیدا می کنند.

جو نپتون  ابرهاي يخي و توفان هاي بي شماري دارد. نپتون با لايه هاي ضخيمي از ابرهايي كه به سرعت حركت مي كنند، احاطه شده.

به خاطر بادهاي وحشتناكي كه در  سراسر سياره نپتون مي وزد، شكل ابرها به سرعت تغيير مي كند.

بادها اين ابرها را با سرعت هاي بالاي 700 مايل در ساعت (1100 كيلومتر در ساعت) مي رانند. نپتون سريع ترين بادها را در منظومه شمسی دارد.

ابرهايي كه نسبت به بقيه ابرها از سطح نپتون دورترند، بيشتر از متان منجمد شده تشكيل شده اند. دانشمندان باور دارند كه ابرهاي تيره تر نپتون كه در زير ابرهاي متان هستند، از سولفيد هيدروژن تشكيل شده اند.

ذرات يخي متان در بخش هاي خارجي تر جو نپتون، رنگ آبي ژرف و عميقي به نپتون مي دهد. چون كه متان نور قرمز را جذب مي كند و در نتيجه نور آبي غالب مي شود.

نقطه تاريك بزرگ

 در سال 1989 فضاپيماي وويجردو فهميد كه نپتون يك منطقه تاريك دارد كه از جرم هاي گازی به شدت چرخان مشابه تندباد تشكيل شده. اين منطقه نقطه تاريك بزرگ ناميده مي شود كه مشابه نقطه قرمز بزرگ مشتري ست.

 وويجردو سرعت بادها را نزديك اين نقطه حدود 1500 مايل در ساعت (2400 كيلومتر در ساعت) اندازه گيري كرد.

اما در سال 1994 تلسكوپ فضايي هابل متوجه شد كه نقطه تاريك بزرگ ناپديد شده. به اين ترتيب مشخص مي شود كه اين تندبادها كه گاهي وسعتي به اندازه زمین پيدا مي كنند، اندازه و شكل و محل متفاوتي دارند و گاهي هم ناپديد مي شوند.

حلقه های نپتون

نپتون چهار حلقه دارد که سه تا از آنها مشخص ترند. همه اين حلقه ها تاريك تر از حلقه هاي زحل هستند. اين حلقه ها تقريباً گرد هستند (برخلاف سيستم بيضي شكل حلقه های اورانوس ). به نظر مي رسد كه آنها از ذرات گرد و غبار تشكيل شده باشند.

 حلقه خارجي تر به هيچ يك از حلقه هاي سياره اي ديگر در منظومه شمسی شبيه نيست. اين حلقه سه بخش قوسي شكل دارد كه روشن تر و متراكم تر از بقيه حلقه ها هستند

دانشمندان نمي دانند چرا گرد و غبار در اين حلقه به طور مساوي گسترش پيدا نمي كند. حلقه هاي نپتون, آدامز، لوورير و جيل ناميده مي شوند (اين حلقه ها به نام كساني ست كه در كشف نپتون نقش داشتند).

  به علاوه يك فلات عريض از گرد و غبار در نزديكي حلقه لاورير قرار دارد (اين ورقه يا پهنه عريض از گرد وغبار در حال گردش, با ماه گالاته آ هم مدار است).

خيلي سخت می توان این حلقه ها را آشکار کرد. چون وضعيت ضخامت و تراكم آنها نامشخص است. بخش ضخيم تر حلقه ها قوس هاي حلقه ناميده مي شوند. اينها بخش هايي از حلقه هستند كه راحت تر آشكار مي شوند. حلقه آدامز سه قوس برجسته دارد (به نام هاي آزادي، برابري و برادري). كشش جاذبه اي ماه هاي نپتون ممكن است باعث ناصافي يا نابرابري حلقه ها شده باشد. بعضي از ماه هاي كوچك تر نپتون ممكن است با نيروهاي جاذبه شان از حلقه هاي داخلي نگهداري كنند (آنها مواد تشکیل دهنده حلقه ها را تأمین می کنند).

اقمار نپتون

نپتون 11 ماه شناخته شده دارد. "تريتون" بزرگ ترين ماه نپتون است. تريتون تنها ماه اصلي در منظومه شمسی ست كه در خلاف جهت حرکت سياره اش مي گردد

پروتئوس دومين ماه بزرگ نپتون است. اين ماه تاريك يك مدار گرد درست بالاي نوك ابرهاي نپتون دارد. پروتئوس با چاله هاي ناشي از برخورد فرش شده و شكل بي قاعده اي نيز دارد.

تريتون بزرگ ترين ماه نپتون است. اين ماه تنها ماه اصلي يك سياره در منظومه شمسي ست كه خلاف جهت حرکت سياره اش مي گردد. تريتون يك مدار گرد دارد و هر شش روز يك بار دور نپتون سفرمي كند. تريتون ممكن است زماني يك ستاره دنباله دار بوده كه اطراف خورشید سفر مي كرده. بعد شايد جاذبه نپتون آن را به دام انداخته و تبديل به ماه نپتون شده. دانشمندان كشف كرده اند كه آتشفشان هاي روي تريتون زماني مخلوط آب و آمونياك بيرون مي ريخته اند. اين مخلوط حالا در سطح تريتون منجمد شده. تريتون سطحي دارد كه دماي آن 390- درجه فارنهايت (235- درجه سانتي گراد) است كه سردترين دماي شناخته شده در منظومه شمسي ست. بعضي از آتشفشان ها در روي تريتون فعال باقي مانده اند و كريستال هايي از يخ نيتروژن را تا ارتفاع شش مايل يا ده كيلومتر به بالاي سطح تريتون پرتاب مي كنند.

نرييد خارجي ترين و سومين ماه بزرگ نپتون است که شكل بي قاعده اي دارد. مدار آن بسيار بيضي شكل است. به طوري كه در مواقعي، نزديكي فاصله اش به نپتون 867000 مايل مي شود و در هنگامي كه خيلي از نپتون دور مي شود فاصله اش از نپتون به شش ميليون مايل مي رسد. اين ماه ممكن است يك سیارک باشد كه در مدار نپتون به دام افتاده است. تقريباً به اندازه يك سال زميني طول مي كشد تا نرييد در اين مدار بسيار بيضي شکل دور نپتون بگردد (1/360 روز). نرييد بيضي ترين مدار منظومه شمسي را دارد. فاصله نرييد از نپتون متفاوت است. از 1353600 كيلومتر شروع مي شود به بیش از هفت برابر اين فاصله كه 9623700 كيلومتر است، مي رسد.

اورانوس هفتمین سیاره در منظومه شمسی است. فقط نپتون و پلوتو فاصله بیشتری با خورشید دارند. اورانوس دورترین سیاره ایست که می توان با چشم غیر مسلح آن را رویت نمود. میانگین فاصله این سیاره از خورشید ۲.۸۷۲.۴۶۰.۰۰۰ کیلومتر می باشد. این فاصله را با سرعت نور در مدت زمان ۲ ساعت و ۴۰ دقیقه می توان طی کرد. ( شعاع منظومه شمسی حدود ۵ ساعت و سی دقیقه نوری می باشد
اورانوس یک غول بزرگ متشکل از مواد گازی و مایع می باشد. قطر استوایی آن حدود ۵۱.۱۱۸ کیلومتر یعنی بیش از ۴ برابر قطر زمین است. سطح این سیاره پوشیده از ابرهای سبز-آبی، ساخته شده با کریستالهای ریز متان می باشد. کریستالها خارج از اتمسفر سیاره یخ زده اند. در اعماق این ابرهای قابل رویت، احتمالا ابرهای ضخیمی ساخته شده از آب مایع و کریستالهای یخ آمونیاک وجود دارند. در زیر این ابرها یعنی در عمق ۷۵۰۰ کیلومتری زیر ابرهای قابل رویت نیز، احتمال وجود اقیانوسی از آب مایع به همراه آمونیای حل شده می باشد. در مرکز این سیاره ممکن است هسته ای سنگی، تقریبا به اندازه زمین وجود داشته باشد. دانشمندان در خصوص وجود هر گونه زیستی در این سیاره تردید دارند.

پس از دوران باستان، اورانوس نخستین سیاره ای بود که انسان موفق به کشف آن شد. ستاره شناس بریتانیایی، ویلیام هرشل (William Herschel)، در سال ۱۷۸۱ موفق به کشف آن گردید. بیشتر دانش ما در باره این سیاره پس از پرواز سفینه آمریکایی ویجر۲ (Voyager ۲) در ارتفاع ۸۰.۰۰۰ کیلومتری از ابرهای سطح این سیاره، در سال ۱۹۸۶، به دست آمد.

مدار و گردش
اورانوس در مداری بیضی شکل به دور خورشید در گردش است. هر دور کامل این سیاره در مدار، ۳۰.۶۸۵ روز زمینی معادل تقریبا ۸۴ سال زمینی به طول می انجامد. اورانوس علاوه بر گردش انتقالی، گردش وضعی نیز دارد. قسمت داخلی سیاره (هسته و اقیانوس) در مدت ۱۷ ساعت و ۱۴ دقیقه یک دور کامل حول محور طولی گردش می کنند. البته قسمت اتمسفر سیاره بسیار سریعتر می چرخد. سریعترین بادهای سطح اورانوس که در دو سوم از ناحیه استوا تا قطب جنوب اندازه گیری شده اند با سرعت ۷۲۰ کیلومتر در ساعت می وزند. بنابراین اتمسفر این منطقه در هر ۱۴ ساعت یکبار گردش وضعی کامل دارد.
محور طولی فرضی این سیاره به حدی انحراف دارد که تقریبا به صفحه مداری چسبیده است. این انحراف زاویه در بیشتر سیارات متجاوز از ۳۰ درجه نیست. برای مثال زاویه انحراف محور طولی زمین ۵/۲۳ درجه می باشد. اما در مورد اورانوس این زاویه انحراف معادل ۹۸ درجه است. بسیاری از ستاره شناسان بر این باورند که برخورد جرمی تقریبا در ابعاد زمین با اورانوس، در اوایل دوران تشکیل سیاره، منجر به ایجاد چنین انحراف شدیدی شده است.
جرم اورانوس ۵/۱۴ برابر جرم زمین و یک بیستم جرم بزرگترین سیاره منظومه شمسی یعنی مشتری می باشد. میانگین چگالی اورانوس ۲۷/۱ گرم در هر سانتیمتر مکعب است. این مقدار معادل ۲۵/۱ چگالی آب می باشد. نیروی گرانش این سیاره ۹۰ درصد نیروی گرانش زمین است. به این معنا که اگر جسمی در زمین ۱۰۰ گرم وزن داشته باشد در اورانوس ۹۰ گرم وزن خواهد داشت.
جو این سیاره ترکیبی از ۸۳% هیدروژن، ۱۵% هلیوم، ۲% متان و مقدار کمی اتان و دیگر گازها می باشد. فشار اتمسفر در زیر لایه گازهای متان حدود ۱۳۰کیلوپاسکال، تقریبا ۳/۱ برابر فشار جوی سطح زمین است.
ابرهای قابل مشاهده سطح اورانوس که به رنگ سبز-آبی ملایم می باشند همه سطح این سیاره را پوشانده اند. تصاویری از اورانوس که توسط ویجر ۲ تهیه شدند و به کمک رایانه ها پردازش شده اند، نوارهای خیلی کمرنگی را در میان ابرها و به موازات استوا نشان می دهند. این نوارها از تجمع مه که به دلیل نفوذ پرتوی خورشید به درون گازهای متان ایجاد می شود، ناشی می گردند. به علاوه تعدادی لکه کوچک بر سطح سیاره به چشم می خورد. این لکه ها احتمالا توده های به شدت در حال چرخش گاز هستند که تداعی کننده گردبادهای شدید زمین می باشند.
دمای اتمسفر ۲۱۵- درجه سانتیگراد است. در درون سیاره این دما به سرعت افزایش می یابد و به ۲۳۰۰ درجه سانتیگراد در اقیانوس و ۷۰۰۰ درجه سانتیگراد در هسته سنگی می رسد. به نظر می آید که این سیاره بیشتر از دمایی که از خورشید دریافت می نماید، دفع حرارت می کند. از آنجائیکه زاویه انحراف اورانوس ۹۸ درجه است، در طی سال قطبهای این سیاره بیش از استوای آن در معرض نور خورشید قرار دارند. با اینحال سیستم آب و هوا، گرما را در سراسر این سیاره به یک میزان توزیع می کند.

اطلاعات
فاصله متوسط از خورشید 87/2 میلیارد کیلومتر
قطر استوا 51118 کیلومتر
مدت حرکت وضعی 90/17 ساعت
مدت حرکت انتقالی 01/84 سال زمینی
سرعت مداری 81/6 کیلومتر در ساعت
دمای ابرهای فوقانی 210- درجه سانتیگراد
جرم(زمین =1) 53/14
چگالی متوسط (آب=1) 29/1
جاذبه سطحی (زمین=1) 79/0
تعداد قمر 15

ساختار
لایه
ضخامت ترکیبات سازنده
پوسته --- عمدتاً گازی های هیدروژن و هلیوم
جبه 10000کیلومتر(6000مایل) مایع و یخ بسته،آمونیاک و متان
هسته 8000کیلومتر(5000مایل) سنگ جامد

مقایسه
اورانوس سومی سیاره بزرگ منظومه شمسی بوده،بزرگی آن4 برابر زمین است. دوره تناوب مداری این سیاره 84 سال زمینی است و بعد از نپتون و پلوتون، طولانی ترین مدار را دارد.
سیاره ای که به طرفین می چرخد
محور چرخش اورانوس حدود 98 درجه نسبت به صفحه مدار سیاره به دور خورشید انحراف دارد. بنابراین اورانوس بر خلاف سایر سیاره ها، روی محوری تقریباً افقی می چرخد. انحراف محور اورانوس تاثیر زیادی بر قطب های سیاره می گذارد و باعث می شود که هر قطب از دوره تناوبی مداری که 84 سال زمینی طول میکشد، 42 سال را در روشنایی و 42 سال دیگر را در تاریکی بگذراند. به هر حال، اورانوس به قدری از خورشید دور است که تناوب دما در قطبها در طول تابستان و زمستان فقط 2 درجه سانتیگراد(6/3فارنهایت) است.

رصد اورانوس
تحت شرایط بسیار عالی ، اورانوس را می‌توان با چشم غیر مسلح دید. هنگام مشاهده با تلسکوپ ، اورانوس بصورت حلقه کوچکی به رنگهای سبز و آبی دیده می‌شود. 15 قمر اورانوس تا کنون کشف شده‌اند که به موازات استوای سیاره و در جهت چرخش سایره ، به دور آن می‌چرخند. در اثر انحراف محور چرخش اورانوس ، صفحه استوای سیاره تقریباً عمود بر صفحه دایرة البروج است.
به همین سبب ، گاهی اوقات مانند سالهای 1945 و 1987، اگر از زمین به اورانوس بنگریم فقط قطب آن دیده شده ، مدار قمرهای سیاره تقریباً بصورت صفحه‌ای کامل به نظر می‌رسد. بعضی اوقات نیز ، مانند سالهای 1966 و 2008 ، کناره مدار قمرهای اورانوس دیده شده ، چنین به نظر می‌رسد که قمرها در مسیری مستقیم عقب و جلو می‌روند.

خواص فیزیکی اورانوس
محور چرخش اورانوس حدود 98 درجه نسبت به صفحه مدار سیاره به دور خورشید انحراف دارد. بنابراین اورانوس بر خلاف سایر سیاره‌ها ، روی محوری تقریباً افقی می‌چرخد. انحراف محور اورانوس تأثیر زیادی بر قطبهای سیاره می‌گذارد و باعث می‌شود که هر قطب از دوره تناوب مداری که 84 سال زمینی طول می‌کشد، 42 سال را در روشنایی و 42 سال دیگر را در تاریکی بگذراند. به هر حال ، اورانوس به قدری از خورشید دور است که تفاوت دما در قطبها در طول تابستان و زمستان فقط 2 درجه سانتیگراد (3.6 درجه فارنهایت) است.
اورانوس سومین سیاره بزرگ منظومه شمسی بوده ، بزرگی آن 4 برابر زمین است. دوره تناوب مداری این سیاره 84 سال زمینی است و بعد از نپتون و پلوتون ، طولانی‌ترین مدار را دارد.

حلقه های اورانوس
بخاطر تیرگی زیاد مواد سازنده حلقه‌های اورانوس ، مشاهده آنها بسیار مشکل است. در سال 1977، این حلقه‌ها در مسیر نور یک ستاره قرار گرفته و بدین ترتیب کشف شدند. کاوشگر فضایی ویجر2 در سال 1986 یازده حلقه باریک این سیاره را از نزدیک مورد بررسی قرار داد. مواد تشکیل دهنده این حلقه‌ها سنگهایی به اندازه یک متر (یک یارد) هستند. پهنای حلقه "اپسیلون" از 20 تا 100 کیلومتر (12 تا 60 مایل) متغیر است.

اقمار
اورانوس ۲۱ قمر شناخته شده دارد. ستاره شناسان ۵ قمر بزرگ این سیاره را در بین سالهای ۱۷۸۷ و ۱۹۴۸ کشف کردند. تصاویر تهیه شده توسط ویجر ۲ در سالهای ۱۹۸۵ و ۱۹۸۶ ده قمر دیگر این سیاره را آشکار نمود. بعدها ستاره شناسان به کمک تلسکوپهای مستقر در زمین بقیه اقمار آنرا نیز کشف کردند.
میراندا، قمر اورانوس، سه منطقه به نام آوید دارد که قسمتهای بیرونی آنها شبیه به زمین مسابقات دومیدانیست. فعالیتهای درونی سیاره در ۲۰بیلیون سال پیش احتمالا منجر به پدید آمدن این مناطق شده اند.
قمر میراندا (Miranda) که در بین پنج قمر اصلی اورانوس از همه کوچکتر است، مناطق مشخصی در سطح خود دارد که این مناطق در کل منظومه شمسی بی نظیرند. سه منطقه عجیب که به آنها آوید (ovoids) می گویند. هر آوید بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ کیلومتر عرض دارد. قسمت بیرونی هر آوید شبیه به زمین مسابقات دو میدانیست با شیارهای موازی و دره هایی نیز در مرکز هر کدام از آویدها دیده می شود. در این قسمت دره ها و شیارها یکدیگر را قطع می کنند.

● میدان مغناطیسی
اورانوس میدان مغناطیسی شدیدی دارد. زاویه محور طولی این میدان با محور طولی سیاره زاویه ۵۹ درجه می سازد. این میدان مغناطیسی انرژی زیادی را که بیشتر به شکل ذرات باردار الکترونها و پروتونها می باشد، به دام می اندازد. با حرکت این ذرات به عقب و جلوی قطبهای این میدان، امواج رادیویی به وجود می آید. ویجر ۲ توانست این امواج را دریافت و شناسایی کند اما این امواج آنقدر قوی نیستند که از زمین نیز قابل ردیابی باشند.